سیلو ذرت و راهکارهای برای افزایش کیفیت آن

کاهش بارندگی از یک سو و توسعه­ی  دامداری­ها در کشور از سوی دیگر سبب توجه دامداران به تأمین علوفه در به­ویژه در فصل زمستان شده است. دامداران همواره در تلاش هستند که بخشی از علوفه سبز تولیدی در فصل بهار و تابستان را برای مصرف دام­های خود در طول فصل زمستان ذخیره کنند. یکی از روش ­های رایج نگهداری علوفه به­صورت سیلو شده می ­باشد. گیاهان علوفه ای از جمله علوفه ذرت، سورگوم و یونجه می ­توانند در شرایط بی­ هوازی سیلو شوند. ذرت سیلو شده نتیجه تخمیری است که علوفه را ترش می­کند و تا زمانی که در معرض اکسیژن قرار نگیرد آن را پایدار نگه می­دارد. 

گیاه ذرت در حال رشد، انرژی را به شکل قند یا کربوهیدراتی به نام نشاسته در هسته ذخیره می­کند. این قندها می ­تواند توسط میکروارگانیسم ­های شکمبه­ ی دام به عنوان منبع غنی انرژی مورد استفاده قرار گیرند. میکروارگانیسم ­ها با تخمیر قندها، آن­ها را به اسیدهای چرب فرار (VFA) تبدیل و انرژی لازم برای متابولیسم بدن دام را تامین می کنند. بنابراین، مهم است که تمام تلاش ممکن را برای برداشت، ذخیره و در نهایت تغذیه خوراک با کیفیت مطلوب انجام داد.

انتخاب ذرت برای کاشت:

هیبرید ذرتی که عملکرد دانه بالایی دارد معمولاً برای سیلو کردن استفاده خواهد شد. گونه‌ای که کمی دیرتر از محصول برداشت شده برای غلات بالغ می‌شود، اغلب برای سیلو رضایت‌بخش‌ترین رقم است. ارقام ذرتی که دیرتر بالغ می‌شوند رطوبت خود را آهسته ­تر از ارقام زودرس از دست می‌دهند و این امکان را فراهم می­کند تا یک دوره طولانی ­تر برای پر کردن سیلو وجود داشته باشد. ارقام هیبریدی که به دلیل مقدار قند بالا (بدون بلال) فروخته می­شوند، ممکن است محتوای پروتئین کمی بالاتری داشته باشند، اما فیبر بالاتر و انرژی کمتری نسبت به گونه­ هایی دارند که بازده دانه بالایی دارند.     

تاریخ کاشت:

 کاشت زود هنگام ذرت برای سیلو یکی از بهترین راه ­ها برای افزایش محتوای دانه است. عملکرد دانه بالاتر و ارتفاع ساقه تا حدودی کمتر خواهد بود. کل ماده خشک تولید شده بین ذرت کاشته شده از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت تفاوت کمی دارد، اما محتوای دانه ممکن است به طور قابل توجهی متفاوت باشد. 

جمعیت گیاه ذرت مورد استفاده برای سیلو ممکن است به میزان 2000 تا 3000 ساقه بیشتر در هر زمین نسبت به ذرتی که برای دانه برداشت می­شود کاشته شود. ذرت کاشته شده با نرخ بذر بسیار بالا از 30000 تا 50000 ساقه در هکتار انرژی کمتری نسبت به زمانی که با نرخ توصیه شده کاشته می­شود در هر هکتار خواهد داشت. نرخ بذری که خیلی زیاد است باعث کاهش محصول می­شود. عملکرد سیلو با ردیف­های باریک تقریباً به ­میزان 10 درصد می­تواند عملکرد دانه را افزایش دهد. 

باقی مانده حشره کش:

بسیار مهم است که دامداران و کشاورزان در مورد حشره کش استفاده شده در ذرت که برای سیلو برداشت می ­شود مطلع شوند. فقط از موادی استفاده کنید که به درستی پاک شده اند. 

برداشت ذرت:

برداشت ذرت را باید بعد از اینکه بلال به خوبی دندانه کرده اما قبل از قهوه ­ای شدن و خشک شدن برگ­ ها برای سیلو برداشت کرد. کمیت و کیفیت سیلوی ذرت در این مرحله از رشد در اوج خود قرار دارد. بلال بیشتر ارزش غذایی بالقوه خود را جمع آوری کرده است. در واقع مناسب­ ترین زمان برداشت ذرت، هنگامی است که دانه ­های ذرت حالت خمیری داشته (رطوبت گیاه حدود 70-65 درصد یا ماده خشک آن 35-30 درصد بوده) است. بدین صورت که اگر بلال ذرت را به دو نیم تقسیم کنیم، خط سفيدی كه معروف به خط شير (Milk Line) است
دقیقا در وسط دانه ­ها به­ صورت يک دايره فرضی مشخص می­شود. دمای پاییز بر میزان بلوغ دانه تأثیر می­گذارد.  بلوغ معمولاً به زمانی اطلاق می­شود که سنبله 100 درصد پتانسیل تولید ماده خشک خود را جمع کرده است. سنبله ­ها معمولاً بین مرحله رطوبت 32 تا 35 درصد به خوبی فرورفته می شوند. ذرت برداشت شده برای سیلو اگر زود برداشت شود، ذرت ممکن است به طور نامناسب در سیلو تخمیر شود.

فرآیند سیلو کردن:

 علوفه خرد شده در حین سیلو شدن فشرده می­ شود. سلول­ های گیاه ذرت هنوز زنده هستند و نفس می­کشند. این تنفس توسط سلول ­های گیاهی و میکروارگانیسم ­ها با استفاده از هوای به دام افتاده دی اکسید کربن و گرما را تشکیل می­ دهد و با افزایش دی اکسید کربن، شرایط بی­ هوازی در سیلو ایجاد می­ شود. هنگامی که تنفس گیاه متوقف می ­شود، باکتری ­های مطلوب فرآیند تخمیر را آغاز می ­کنند. اگر هوا بیش از حد وجود داشته باشد یا اگر دی اکسید کربن خارج شود، تنفس ادامه می ­یابد و سلول ­های گیاهی قند و کربوهیدرات زیادی مصرف می­ کنند و این امر  باعث هدر رفتن مواد مغذی مورد نیاز باکتری­ های مطلوب برای ترش کردن یا حفظ مواد سبز به عنوان سیلو می­ شود. به همین دلیل است که بسته بندی و پوشش بلافاصله پس از پر کردن مهم است. 

اگر رطوبت علوفه بیش از حد زیاد باشد، معمولاً در روز چهارم پس از سیلو کردن فرآیند تراوش به اوج خود می­رسد. در حالت ایده آل، رطوبت علوفه­هایی که به داخل سیلو می­روند باید به اندازه کافی کم باشد تا از هدر رفتن تراوش جلوگیری شود. از طرف دیگر، سیلوهای خیلی خشک ممکن است به اندازه کافی بسته بندی نشوند و از تخمیر و کپک­ ها تلفات بیشتری حاصل شود. هنگامی که تنفس سلول­ های گیاهی متوقف می ­شود، اسیدهای استیک و لاکتیک توسط باکتری­ هایی تولید می­ شوند که از نشاسته ­ها و قندهای ساده موجود در ذرت خرد شده تغذیه می­ کنند. بهترین سیلو زمانی تولید می­ شود که سریع ترین میکروارگانیسم ­ها عمدتاً از گونه­ های لاکتوباسیل باشند، زیرا آن­ها اسید لاکتیک را از مواد گیاهی تخمیر شده تولید می­کنند. اسید لاکتیک pH سیلو را کاهش می­دهد. تخمیر پس از سه تا چهار هفته زمانی که PH آنقدر پایین می‌آید که رشد میکروبی مهار می‌شود، کاملاً متوقف می‌شود.

سه نوع مختلف سیلاژ ممکن است با توجه به درجه حرارت در طی تخمیر شناسایی شود: 

1. سیلو گرم نشده به رنگ سبز ملایم و دارای بوی قوی، بافت های نرم لزج و pH حدود 5 یا بالاتر است.
2.  سیلاژ بیش از حد گرم شده رنگ قهوه ­ای تا سیاه متغیر است و معمولاً بوی کاراملی شکر کمی سوخته دارد.
3.  سیلو که به طور مناسب گرم شده است به رنگ سبز روشن تا زرد و دارای بویی شبیه به سرکه، بافت گیاهی سفت و PH زیر 5/4 دارد.

اهمیت بسته بندی مناسب فرآیند سیلو کردن:

در صورت بسته بندی نامناسب، ممکن است هوای بیش از حد در توده سیلاژ محبوس شود و به داخل مواد نفوذ کند، همچنین اگر رطوبت بیش از حد وجود داشته باشد، اسید ناکافی به باکتری­ های نامطلوب اجازه تولید اسید بوتیریک را می ­دهد. تشکیل اسید بوتیریک باعث افزایش pH می­شود و تخمیر تا زمانی که تمام انرژی قابل دسترس تمام شود ادامه می ­یابد. به همین دلیل است که بوی کره فاسد (اسید بوتیریک) نشان دهنده سیلوی بی کیفیت و کم انرژی است. 

نحوه برداشت سیلاژ:

حداقل زمان لازم برای بازكردن سيلو و مصرف آن در صورت عدم استفاده از افزودنی ­های بيولوژيکی در حدود يک­ماه است (البته بهتر است دوماه در نظر گرفته شود). در موقع استفاده از سيلاژ بايد سعی شود كه همه ­روزه يک برش عمودی حداقل به­ضخامت حدود 20 سانتی­متر از آن برداشت شود تا وقوع تخمير ثانويه (گرم شدن سيلو پس از برداشت) به­ حداقل برسد و سيلاژ برداشت شده به­سرعت در اختيار دام قرار داده شود.